Categoriearchief: Kunst

Museumacties

In de rubriek Kunst op Zondag, op Sargasso, een artikel over de klimaatacties in musea. In breder context, meer achtergrondinformatie en alle 25 acties op een rij ( met veel filmpjes).

Lees dus Kunst op Zondag | Museumacties.
– het is niet voor het eerst dat in musea klimaatacties worden gehouden. We noemen voorbeelden uit In 2002, 2012, 2016, 2018 en 2020.
de acties hadden succes. Steeds meer musea stopten met sponsoring door oliemaatschappijen.
– voor wie meer wil weten om zijn/haar mening te vormen is een lijstje met extra leesvoer toegevoegd.
– overzicht de laatste 25 acties, vanaf 29 mei toen in het Louvre (Parijs) een de Mona Lisa een taart in het gezicht kreeg gewreven tot en met 5 november toen twee mensen zich vastlijmden aan La Maja Vestida (1800 – 1807) en La Maja Desnuda (1797 – 1800) van  Francisco Goya in het Prado (Madrid). 

cc Flickr Ted Eytan photostream Remember Them- Champions for Humanity, Oakland, CA USA 51798

Monumenten voor de toekomst

Op Sargasso verscheen een drieluik over ‘monumentaal herdenken’. In het eerste deel vroegen we welke monumenten op u een grote indruk maken. Het tweede deel draaide om de vraag welke monumenten aan verandering of verwijdering toe zijn. Vandaag hier ook het laatste deel met voorstellen voor toekomstige monumenten.

‘Historic England’, een organisatie voor behoud van het Engelse erfgoed, schreef een competitie uit voor nieuwe manieren van herdenken en herinneren en selecteerde uit alle inzendingen tien voorstellen. Eén daarvan zou redelijk snel toepasbaar kunnen zijn bij monumenten en standbeelden die verwijzen  naar een discutabel verleden: A Long Shadow Over London (details op de website van de ontwerpers).

Stel je voor dat bij elk standbeeld van Jan Pieterszoon Coen (verantwoordelijk voor de genocide op de Banda eianden) vanaf de sokkel een strook tegels als een schaduw over de grond ligt. Daarop de namen van de slachtoffers die Coen heeft gemaakt.  Zo hoeft het standbeeld dus niet weg, maar krijgt het de juiste context.
cc commons.wikimedia.org Jan Pietersz. Coen bewerkt

Er is een vrij eenvoudige manier om een geschiedenis, met alle lichte en zwarte kanten, in alle volledigheid te ‘monumenteren’.

Lees verder

© Domenique Himmelsbach de Vries Monument voor Prima mensen

Monument voor prima mensen

In Sargasso’s wekelijkse rubriek ‘Kunst op Zondag’ verscheen vandaag dit artikel.

It’s better not to rely too much on silent majorities … for silence is a fragile thing… one loud noise and it’s gone.

(Banksy quote, vrij naar Alan Moore).

Terwijl rechts en links sinds mensenheugenis de zwijgende meerderheid voor hun idealistische karretjes trachten te spannen, zijn in het Kunstenlab in Deventer kunstenaars op zoek naar die zwijgende meerderheid (tot 30 april).

De zwijgende meerderheid is een uitvinding die wordt toegeschreven aan Richard Nixon die in 1969 ’the great silent majority of my fellow Americans’ achter zijn Vietnambeleid trachtte te scharen. Sindsdien zijn het vooral conservatieve politici geweest die zeiden de zwijgende meerderheid te vertegenwoordigen.

In het Kunstenlab zijn drie kunstenaars gevraagd te reageren op werk van collega’s, dat eerder al in het Enschedese Tetem was te zien. We putten even uit de tentoonstellingsinformatie.

Lees verder

cc Flickr Enrico Santagati photostream watching art

Kunst op Zondag Live

Een tentoonstelling bezoeken en de kunstenaars ontmoeten? Dat kan bij Kunst op Zondag Live. Een nieuw onderdeel van Sargasso’s Kunst op Zondag. Ook de lezers van dit weblog nodig ik uit dat mee te maken.

Zondag 8 februari ga ik de tentoonstelling Lakens, kranten en walvisvet bekijken, in Park te Tilburg. Het zou erg mooi zijn als lezers van Sargasso en dit weblog dan ter plekke meekijken. Bij voldoende opkomst zullen in ieder geval twee van de drie exposerende kunstenaars aanwezig zijn, zodat je jouw reacties live tot de kunstenaars kunt richten. Wie Kunst op Zondag Live wil meemaken kan zich aanmelden door te mailen naar kunstopzondag@sargasso.nl

Meer over de tentoonstelling en de bezoektijd(en) vind je in Kunst op Zondag Live.

 

Weer kunst op de A7?

PalletIn augustus uitte ik hier het vermoeden dat een surrealistische kunstenaar de A7 onveilig maakte. Op de snelweg tussen Abbekerk en Den Oever werden al vanaf februari voorwerpen aangetroffen, die niet tot het gangbare snelwegmeubilair hoorden.  Een plastic geit, een fiets, een keramieken koe. Een televisie, een klikobak, een magnetron en een betonblok op een stoel, om precies te zijn.
Het leek wel of iemand La Jeunesse Illustrée van Magritte kopieerde.

Ook al zette de politie een rechercheteam op de affaire, we hebben er sindsdien niets meer gehoord. Zou de ‘dader’ zich betrapt hebben gevoeld door het artikel op Codes, keuzes en maakbaarheid?
Tot vorige week. In de nacht van donderdag 3 november op vrijdag 4 november werd op de toerit Wieringerwerf een pallet aangetroffen. Nadat een vrachtwagen een eerste confrontatie met het hout had, is het voorwerp daarna door andere auto’s aan splinters gereden. Het rechercheteam werd er bij gehaald, maar vond ook deze keer niets relevants.

Een pallet? Een verband met de andere voorwerpen? Kom op, zeg. De politie heeft wel wat beters te doen. Hoewel?
Ik heb ooit eens als suppoost in een museum gewerkt en heel wat kunstwerken werden op pallets aangevoerd. Als het hier om de A7-surrealist zou gaan, dan had er ook een ander voorwerp gevonden moeten zijn. Maar daar wordt in het nieuws niets over vermeld.
Zonde trouwens, dat de pallet aan gort is gereden. Je zou dat, met enig surrealistische fantasie, het vernietigen van een kunstwerk in wording kunnen noemen.

Eind 2010 liet het Cobra Museum  de Amerikaanse kunstenaar Mike Bouchet een installatie bouwen, getiteld ‘Sir Walter Scott, 2010’. Genoemd naar een type eengezinshuis, opgebouwd met goedkope materialen, dat in Amerikaanse voorsteden te vinden is. De installatie bestond uit 15 componenten; pallets met opgestapeld bouwmateriaal, elke pallet is geplaatst op een tapijt.
Wie weet wilde de A7-surrealist een pallethuis bouwen en een statement maken over de door de crisis in verval geraakte woningmarkt.

Wanneer precies weet ik niet, maar  kunstenaar Filip Jonker maakte ooit de ‘Ode aan de Europallet’. Deze kunstenaar neemt pianos, kerken, boten, hooibundels en pallets als uitgangspunt voor zijn werk. Door materiaal uit hun normale context te plaatsen wil hij een nieuwe waardering voor de voorwerpen tot stand brengen, zoals hij op zijn website stelt.
De ‘Ode aan de Europallet’ is niets anders dan een gewone pallet, maar dan wel gemaakt van duur hout. De A7-surrealist wilde misschien de euro-crisis op een pallet tentoonstellen.

In 2010 besteedde NRC.next een artikel aan palletkunst. Van kunstenaars die sculpturen van pallets maken tot designers die er meubels mee bouwen.
Dus misschien had het Noord-Hollandse rechercheteam de vrachtwagenchauffeur moeten inrekenen, die een beginnend kunstwerk van de A7-surrealist heeft overreden.

Voor de aardigheid tot slot een plaatje van het Pallet Paviljoen, in 2005 gemaakt door Matthias Loebermann, voor een ski-evenement in Duitsland.

 

PalletPaviljoen

Tanden en kunst.

KunsttandDenk je aan kunst en tanden, schiet je natuurlijk meteen het gebit te binnen dat  in een glas water op oma’s nachtkastje stond.  Protheses dragen vaak het voorvoegsel ‘kunst ’, om te benadrukken dat het om namaak gaat. Je wordt een stuk minder jaloers op iemands mooie tanden, als op de tanden het woordje kunstgebit te zien zou zijn.

Ik kom hier op toen ik las dat een kies van John Lennon bij een veiling 22.500 euro heeft opgebracht . De nieuwe eigenaar, een tandarts, wil de rotte kies tentoonstellen in zijn praktijk. Niet omdat het kunst is. Op veilingen brengt echte kunst vaak heel wat meer op. Drie dagen geleden werd een schilderij van Gustav Klimt voor 29,5 miljoen euro geveild.

Lennons kies is overigens niet voor een ongebruikelijk bedrag over de toonbank gegaan. Er bestaat een soort tandenkunst, waar bepaalde verzamelaars dol op zijn: scrimshaw. Vooral bekend als ets- en grafeerwerk op tanden van zeezoogdieren. Een bezigheid waar vroeger walvisjagers hun schaarse vrije tijd mee vulden.  Er zijn voorbeelden bekend die op veilingen 21 tot 44 duizend euro opbrachten.

Bestaat er hedendaagse scrimshaw? Jazeker, wil je John Lennon op een tand of kies? Dat kan door een kroon te laten zetten met Lennons smoel er op. De Amerikaanse tandtechnici Ron Grant en Steven Heward, vinden tandtechniek al een hele kunst op zichzelf, maar de kroon op hun werk vinden ze toch miniatuurplaatjes van beroemdheden op de tanden van hun klanten.
Het haalt het niet bij het ets- en grafeerwerk van de walvisvaarders, want de tatoeage is er ook snel weer af te halen. Maar het is weer eens wat anders dan een gouden kroon.

Dat Amerikanen wat meer last van de crisis hebben dan wij, heeft ongetwijfeld te maken dat ze elke vondst tot het uiterste uitmelken om er dollars uit te peuren. Het zal je niet verbazen dat er dan ook een “Do-It-Yourself Home Kit” is, waarmee je zelf tandenkunst kan maken (zie op de Jijbuis dit reclamefilmpje).

In tijden waar de kunst flink van zich af moet bijten om weerstand te bieden tegen bezuinigingen, is het wel aardig om te zien dat kunst op de meest uiteenlopende manieren is geïmplanteerd in de samenleving. Kunst in de mode, in design van alledaagse gebruiksvoorwerpen, in architectuur en dus ook in tandtechniek.

Dat kunst wel nuttiger toegepast kan worden, valt vandaag te lezen in mijn artikel in Kunst op Zondag, op Sargasso. Over hoe creativiteit van kunstenaars een bijdrage kan leveren aan de duurzaamheid van het aards bestaan.

Tot slot: Over kunst en tanden verscheen in 2008 een aardige serie artikelen van Ine Poppe op het cultuurblog van het NRC. Onderaan het eerste artikel kun je doorklikken naar de rest. Tussen het tweede en derde artikel en het zevende en achtste artikel moet je even doorklikken, want daar staan stukjes die er niets mee te maken hebben.

Plagiaat of hommage

BeyonceIn popmuziek wordt flink gejat. Dat is lang niet altijd met voorbedachte rade. Simpele, toegankelijke muziek ontkomt er niet aan dat riffjes, akkoordenschema’s en zanglijnen al gauw op iets  lijken dat je eerder hebt gehoord.  Bovendien kent elk genre zo zijn eigen stijlregels, waardoor songs sterk overeenkomstige elementen bevatten. En dan speelt de geschiedenis ook een rol. De songwriter die zit te zwoegen op een nieuwe compositie, zal niet alle teksten, akkoordenschema’s, riffjes en solo’s paraat hebben en niet snel doorhebben dat zijn nieuwe hit grote gelijkenis heeft met welk ander liedje dan ook.

Bewust jatten is ook niet ongebruikelijk. Denk aan de vele covers, oude songs in een nieuw jasje. En er wordt veel gebruik gemaakt van wat men in de serieuze kunsten ‘citeren’ noemt. In r&b, hiphop en rap is dat zelfs een hele cultuur geworden. Zowel in de teksten, als in de muziek en in de beeldtaal (de clips) wordt lustig geciteerd en gesampeld. Nu dreigt een van de r&b-iconen aangeklaagd te worden wegens plagiaat.
Het nieuwe nummer Countdown van Beyoncé, dat conform de r&b-traditie stijf staat van de citaten, wordt verdacht van plagiaat. Het Belgische nieuwsblad De Morgen stelt dat in de clip fragementen worden geplagieerd uit de balletvoorstelling ‘Rosas danst Rosas’, van Anne Teresa de Keersmaeker. Als bewijs zet het nieuwsblad een aantal fragmenten uit de clip, naast scenes uit de voorstelling. Het nieuwtje wordt ondertussen flink ‘geciteerd’ in andere media.

Beyoncé weet waar de bedoelde danspasjes vandaan kwamen. Al voor de clip uitkwam vertelde de co-regisseur van de clip, Adria Petty. aan MTV News hoe de clip van de grond kwam. “I brought Beyoncé a number of references and we picked some out together. Most were German modern-dance references, believe it or not. But it really evolved”, verklaart Petty.
MTV News laat verder zien dat Anna Teresa de Keersmaeker niet de enige is die wordt geciteerd. De clip is een aaneenschakeling van verwijzingen naar dansgeschiedenis, film, beeldende kunst en muziek. Danspasjes en bewegingen van Audrey Hepburn, Fred Astaire, Josephine Baker komen voorbij. Citaten uit dansfilms als Flashdance en Fame passeren de revue. Er zit een verwijzing in naar het ballet Glass Pieces (op muziek van Phillip Glass).

De beeldtaal van Beyoncés clip refereert ook aan films als Blow Up en de beeldende kunst van Andy Warhol en Piet Mondriaan. MTV News zette het allemaal op een rij. De clip kan ook worden gezien als een hommage aan de geciteerde bronnen. Bronnen waaraan ook de hedendaagse popcultuur schatplichtig is.
Dat sommige critici twijfelen aan eerbare bedoelingen van Beyoncé, komt misschien door het feit dat in de clip geen verklaring is opgenomen dat het hier om een eerbetoon gaat. Geen tekst in intro of aftiteling, waar dank wordt uitgesproken aan Beyoncés grote voorbeelden.

Als het tot een serieuze aanklacht komt dan zal uitgezocht moeten worden of Beyoncé de grenzen van het citaatrecht heeft overschreden. Zakelijk gezien zullen de vertegenwoordigers van Beyoncés imperium en van Anna Teresa de Keersmaeker er wel uitkomen.
Artistiek gezien is het jammer dat het tot rellerig rumoer komt. Hier hadden de culturele verschillen tussen de artistieke milieus overbrugd kunnen worden. Anna Teresa de Keersmaeker had kunnen weten dat r&b louter copy-and-paste cultuur is. Beyoncé had kunnen weten dat commerciële kunst de opbrengsten van  geleend materiaal moet delen, ook met non-commerciële kunstbroeders- en zusters.

Maar bovenal: hier hadden dansers elkaar kunnen begrijpen. Iedereen is schatplichtig aan iedereen. De moderne dans komt niet uit de lucht vallen, maar is het resultaat van een lange geschiedenis. De clip van  Beyoncé mag gezien worden als een ode aan een tijdsgewricht en een hommage aan de voorbeelden waar zij haar bestaan aan te danken heeft.
Dat het, naar mijn smaak, een oppervlakkig, muzikaal oninteressant en absoluut niet vernieuwend produkt is geworden, doet er niet toe. Beyoncé had haar citaatkunst wel wat explicieter duidelijk mogen maken aan haar fans. Want wie kent tegenwoordig nog de geschiedenis uit het hoofd?

De surrealistische A7

JeunesseIn Noord-Holland, op de snelweg A7, is een surrealist aan het werk. Iemand lijkt La Jeunesse Illustrée van Magritte (afbeelding hier links) te kopiëren.
Op La Jeunesse Illustrée (De geïllustreerde jeugd) zien we in ieder geval een regenton, een torso, een leeuw, een biljarttafel, een tuba, een psalmenstandaard en een fiets geplaatst op een landweg. Aan beide zijden van de weg strekt zich een vlak landschap uit.

Op de A7 beleven automobilisten al een tijdje de vreemdste ontmoetingen. Met een plastic geit, een fiets en een keramieken koe. Eerder werden een televisie, een klikobak, een magnetron en een betonblok op een stoel aangetroffen. In een paar gevallen kwam het tot een aanrijding met de voorwerpen. Het bleef gelukkig beperk tot schade aan voertuigen en voorwerpen, maar de politie neemt de zaak hoog op. Er kunnen evengoed slachtoffers vallen, meent de politie. De politie houdt de A7 extra in de gaten. Met name het stuk tussen Abbekerk en Den Oever, het traject waar de voorwerpen werden geplaatst.

Wacht even, Abbekerk? Dat ligt 6,5 kilometer boven Wognum en ook ongeveer even ver ten oosten van Opmeer en Spanbroek.
In Wognum stond het hoofdkantoor van Dick Scheringas DSB-bank. In Spanbroek stond Dick Scheringas Museum voor Realisme, waarvoor nieuwbouw was gepland in Opmeer. Zover is het niet gekomen. Niet aleen de DSB-bank ging failliet, ook het museum ging ten onder. Het museum had, onder andere, werk van Magritte in bezit. De ABN Amro heeft in 2009 beslag gelegd op de collectie.

Citeert nu iemand Magritte om ons iets duidelijk te maken? Is het een protest tegen het grijpen en graaien van banken, met name de ABN Amro, waardoor een prachtig museum verloren is gegaan? Of is het doorgedraaide gelovige, die terroriseert tegen goddelijke losbandigheid, beschreven in Les chants de Maldoror door Comte de Lautréamont, pseudoniem voor Isidore Lucien Ducasse?
Les chants de Maldoror  was volgens museum Boymans een inspiratiebron voor vele surrealisten. Magritte zou een citaat uit dat werk hebben verbeeld op de prent die je hier linksboven ziet.

Op dit gedeelte van de A7 mag men sinds kort 130 km. per uur rijden. Dat is veel te snel om eens te mijmeren over andere surrealistische verklaringen?

Ironische kunst teruggebracht.

ArbeiderWat in een museum hangt is kunst. Een spotprent in een museum dus ironische kunst. En zoals dat ook  met andere kunstsoorten gaat: dat wordt niet altijd goed begrepen. Het Limburgs Museum te Venlo hing een spotprent op van de tekenaar Peter van Straaten. Een bezoeker was het niet eens met de boodschap van de prent en dacht: deze spotprent kunst? Mijn reet! En nam het werkje mee naar huis.

Nu heeft de kunstdief het werk teruggebracht, met de mededeling dat hij uit protest de prent had meegenomen. Het museum heeft de mededeling voor kennisgeving aangenomen en het werk ook. Dat hangt nu weer, voor iedereen zichtbaar, aan de muur.

Ironie is een stijlfiguur, die je niet alleen in kunst kan tegenkomen. Bij cabaretiers heeft men er niet zo’n moeite mee. Het publiek verwacht van hen ironie. In beeldende kunst kan het voor problemen zorgen. Sommige deskundigen denken dat dit komt omdat er maar weinig goede verstaanders van beeldende kunst zijn. In de taal is het verstaan van ironie nog ingewikkelder. Dat geldt zeker voor de geschreven taal, waar de ironische grijns van de auteur niet zichtbaar is.
Sinds in 1580 Henry Denham de eerste ironsiche icoon bedacht, het omgekeerde vraagteken, hebben vele anderen na hem geprobeerd een ironieteken aan de geschreven taal toe te voegen. Het teken is tot nu toe nog geen gemeengoed in de geschreven taal geworden.

Zou enige aanduiding dat een object in beeld, woord of gebaar, ironisch is bedoeld, tot meer begrip leiden?
Critici vinden een ironieteken niet nodig. Zij stellen dat wie de kunst der ironie bedrijft, dat zo goed moet doen, dat het onmiddellijk als zodanig is te herkennen. Daar valt veel voor te zeggen, maar alleen de kenners van ironie zullen het zonder een ironieteken kunnen stellen. Iedereen die nog nooit heeft gehoord van ironie, of daar geen enkele ervaring mee heeft, zou er misschien mee geholpen zijn bij zijn kunstzinnige ontwikkeling.

Een ironieteken voorkomt niet dat er mensen zijn die zich aan deze stijlfiguur ergeren. Er is tenslotte een volksdeel dat het leven zo serieus neemt, dat men principieel weigert ironie te aanvaarden. Uiteraard zullen deze mensen altijd wel een keer geconfronteerd worden met enige uiting van ironie. Zij kunnen zich dan beroepen op het fundamentele recht zich te ergeren. Of dat recht zich mag manifesteren in het (tijdelijk) ontvreemden van kunstwerken, is een ethische vraag waar weinigen zich druk over maken, zolang de kunstwerken maar weer boven water komen.

Er wordt immers wel vaker kunst weggehaald. Soms als studentikoze grap, soms als grap onder invloed, maar bijna altijd komt de kunst weer terug. Zowel de Limburgse museumbezoeker, als grappenmakers, ja zelfs een crimineel met spijt, waarderen kunst blijkbaar zo, dat ze het de gemeenschap niet voor de eeuwigheid willen onthouden.

Wie vreest dat door de bezuinigingen veel kunst zal verdwijnen, begrijpt de goedlachse ironie van Mark Rutte niet. Zeker, we zullen het een tijdje zonder kunst moeten stellen, maar Rutte heeft al beloofd dat hij “die prachtige kunst aan de Nederlanders zal teruggeven”.
Jammer van die tekstverklaring. Zie het maar als ironieteken.