Tag archieven: het wiel

Van het wiel los (2)

Fietswiel hoepelHet idee dat we in kringetjes denken en dat zo'n gedachtengang vaak een spaak in het wiel der menselijke ontwikkeling steekt, waardoor de toestand in de wereld maar niet echt op rolletjes wil lopen, zal ik in toekomstige blogs verder proberen uit te leggen (zie ook de eerste aanzet daartoe). Maar eerst een wat luchtig voorbeeld.
In het eerste artikel hierover schreef ik dat het wiel de beste èn de slechtste uitvinding was. Het beste omdat het zoveel gemak betekent: veel machines draaien om het principe van het wiel. Het wiel heeft ook de wereld een stuk kleiner gemaakt. Da's aan een kant mooi, maar het is daarmee ook de slechtste uitvinding gebleken: behalve heel veel haast hebben we er ook een aardig portie milieuvervuiling bij gekregen.
Om dat laatste weer ongedaan te maken wordt er naarstig naar oplossingen gezocht. Dat levert tal van schonere varianten van het wiel op. De schoonste lijkt vooralsnog de fiets te zijn. Mag ik u een paar fietsen laten zien die een toonbeeld van menselijke vernuft en creativiteit zijn? (een paar youtube filmpjes, dus dat kost even wat tijd om ze te aanschouwen).
Zo moeten we niet denken dat je maar op 1 manier op een fiets kan zitten. Neem de zijwaartse fiets van Michael Killian. Volgens deze uitvinder is het voor de coördinatie beter zijwaarts op je fiets te zitten. De Trikke heeft u misschien ook al eens gezien. Geen pedalen meer, maar een soort step en je lichaamsgewicht als aandrijfkracht. Milieumaatregelen worden voortaan natuurlijk bedacht op vergaderingen die op de conferentie-fiets plaatsvinden.
Wat ik er maar mee wil zeggen is dat je fietsen kunt bedenken die op auto's lijken en ook andere vormen van voortbewegen kan combineren met de fiets (de loopfiets, de waterfiets en zelfs de vliegfiets), maar het blijft een fiets. Zelfs de creatiefste Willy Wortels blijven gevangen in het wiel.
Het is onmogelijk geworden de mens nog voor te stellen zonder mobiliteit. Voor alle auto's die je kunt bedenken, heb je altijd andere vormen van energie nodig en die zullen altijd, hoe gering misschien ook, een belasting voor het milieu betekenen. Al die grappige fietsen tonen wel aan dat we ons kunnen voortbewegen op basis van onze eigen energie. Het zou een doorbraak zijn in ons vicieuze cirkel-denken als we in de toekomst alleen nog maar zaken produceren en gebruiken zonder energiebronnen te gebruiken die niet van onszelf zijn. En misschien moeten we dat wiel maar eens helemaal vergeten. Zou minder mobiliteit slecht zijn?

Geef een reactie

Van het wiel los.

vetruvian escapeZou ons denken anders verlopen als ooit bewezen was dat de aarde een kubus of een pyramide is? Zouden we andere oplossingen voor problemen verzinnen als ooit was bewezen dat de aarde niet om de zon draaide maar elke dag een beetje heen en weer schoof?
Zinloze vragen, want de aarde is nu eenmaal rond en draait haar cirkeltjes keurig rond de zon. De fysiologische waarheden van dag en nacht en dat een punt van vertrek hetzelfde kan zijn als het punt van aankomst hebben echter ons denken zo bepaald dat de vicieuze cirkel de basis vormt voor al onze denkmechanismes. Pessimisten zien dat “circulaire denken” als eindeloze rondjes op de rotonde waar niemand weet welke afslag genomen moet worden. Optimisten zien het als een spiraal, waar we na elk rondje onszelf weer een stukje zullen overstijgen.

Het beste èn het slechtste dat de mens heeft uitgevonden is het wiel. Of het menselijk vernuft in staat zou zijn geweest het wiel uit te vinden als de aarde vierkant was, is dus niet relevant. Wel van betekenis is, hoe zeer we aan dat wiel vastzitten. Het is bijvoorbeeld ondenkbaar dat we milieuproblemen voor een deel oplossen door afscheid te nemen van alle varianten van gemotoriseerde wielerij. Het wiel blijft bestaan en men zoekt alleen naar alternatieven voor de energie waarmee dat wiel in beweging moet worden gehouden. En wat blijkt? Welke alternatieven men ook bedenkt, tot op heden zijn alle varianten hooguit milieuvriendelijk. Geheel schadevrije oplossingen kunnen (willen?) we maar niet ontdekken.

Er zijn meer problemen waar we graag hele goede oplossingen voor willen. Bij het zoeken naar die oplossingen wordt met enige regelmaat gevraagd om een andere manier van denken. Durf 'out-of-the-box' te denken, wordt er dan geroepen. Treedt eens buiten je vaste denkraam. Kom los van hokjesgeest.
Die termen suggereren een meer rechtlijnig kader waar ons denken in gevangen zou zitten. Als we zo ons denken bezien, komen we er nooit uit. We denken niet in kaders, maar in cirkels. Durf uit je bol te gaan, treedt buiten de cirkel en kom los van het wiel zijn eigenlijk betere oproepen om denkpatronen te doorbreken.

Het “circulaire denken” leidt er toe dat het wiel niet opnieuw uitgevonden kan worden. Dat achter elke horizon weer een vergezicht ligt. Dat geschiedenis zich regelmatig herhaalt. Pessimisten zien een hond die als een dolle in zijn eigen straat probeert te bijten. Optimisten zien in elk 'nieuw' verschijnsel een verbeterde herhaling, een stapje verder in ontwikkeling.

Wat zou er gebeuren als we in denken en doen ons aan het wiel zouden ontworstelen? Op gebied van mobiliteit zou het gedaan zijn met auto's en fietsen. De technologie van de schoen wordt zo sterk verbeterd dat je in een paar passen tientallen meters verder bent, zonder ook maar een blaartje op te lopen. Wegen en voetpaden worden glijbanen. Een stevig aanloopje en je zoeft op je kont naar je werk.
Op gebied van het denken zelf zouden we (hopelijk) onmiddelijk kunnen zien of ons punt van aankomst hetzelfde is als ons punt van vertrek. Is het niet hetzelfde dan zitten we goed. Is het wel hetzelfde, dan weten we dat we de reis opnieuw zullen moeten maken, maar dan wel langs een andere route.

Geef een reactie

Maakbaarheid begint bij de bron.

Er zijn twee soorten maakbaarheid. De eerste is erg leuk. Uit het niets iets maken. Lekker beetje zitten uitvinden, ontdekkingen doen. Zo maakten we het vuur en het wiel. De tweede soort maakbaarheid is het meest bekend en toegepast: de reactie op de eerste soort. Want al zijn veel uitvindingen erg aardig, ze leveren ook bijverschijnselen op waar me minder blij mee zijn. Ofwel: er is geen koe zo bont, of er zit wel een vlekje aan.
Het menselijk tekort kan niet alles voorzien. Met het vuur en het wiel maakten we tenslotte ook klimaatveranderingen waar we nu zo veel moeite mee hebben. Veel mensen denken dat we dat met al onze maakbaarheid wel weer echt kunnen zetten. En zo zijn we lekker bezig. Hebben we last van water? Hoppa, inpolderen die handel. Gaat de jeugd niet alleen hangen maar ook klieren? Dan maken we prep camps waar ze tot voorbeeldige burgers worden opgevoed.
De meeste maakbaarheid is eigenlijk mosterd na de maaltijd. Maar misschien komt daarin verandering dankzij Wageningse onderzoekers. Ze hebben ontdekt welk gen verantwoordelijk is voor volle melk. Wat dat met maakbaarheid te maken heeft? Wel, eerst was er de koe en daar hebben we de melkproductie van gemaakt. Da's nog een hele industrie geworden. Met uiteindelijk resultaat dat we nu een overdadige keus aan melkproducten hebben. Daar zijn labaratoria en machines voor nodig. De koeien die doen maar wat, dus moeten wij mensen aan de slag met wat die beesten afscheiden. Het zou een stuk schelen als koeien meteen de gewenste melksoorten leveren.
En dat gaat mogelijk worden dankzij die Wageningse onderzoekers. Ze kwamen erachter dat verschillende koeien ook melk met verschillend vetgehalte produceerden. Nu ze het gen ontdekt hebben dat daar verantwoordelijk voor is, moet het mogelijk zijn om met een uitgekiend fokprogramma koeien te maken die melk fabriceren met het juiste vetgehalte. Zo zouden we dus volle en halfvolle melkkoeien kunnen krijgen. En natuurlijk de nul-procent koe.
Kijk, dat is nu een andere opvatting van maakbaarheid. Begin bij de bron! Ga nou geen melkfabrieken bouwen waardoor prachtige stukjes natuur verloren gaan. Maak geen machines die het milieu belasten. Nee, pak de bron aan. Een doorbraak in het maakbaarheidsdenken. Dat biedt perspektieven. De uitvinding van het vuur kan op de schroothoop. Zoek het gen dat verantwoordelijk is voor ons koude-gevoel. Met een beetje genetische manipulatie moet dat toch een warmte-gen kunnen worden en hebben we het vuur helemaal niet meer nodig. En het wiel hoeft niet langer uitsluitend onder milieuvervuilende auto's te worden gemonteerd. Als eenmaal het gen gevonden is dat de groei van onze voeten bewerkstelligt, kan met een fraai fokprogramma een hele nieuwe generatie mensen ontwikkeld worden die wieltjes onder de enkels hebben.
Begin dus bij de bron. Want onze geniale maakbaarheid zit tenslotte ook in onze genen. Toch?

Geef een reactie