Het gonst van de coalitiebesprekingen na de gemeenteraadsverkiezingen van afgelopen woensdag. De eerste gemeente die de zaken rond heeft is Noord-Beveland. Met 8 van de 13 raadszetels op zak, wist de zittende coalitie van CDA, SGP en VVD al een dag na de verkiezingen, dat het zittende college door kon gaan.

Bij veel gemeenten gaat het minder snel. Bijna overal is het initiatief tot vorming van een nieuw college, in de handen van de stembuswinnaars gelegd. Die bepalen dan ook als eersten hoe de coalitieonderhandelingen zullen verlopen. Blijkbaar zijn daar geen landelijk geldende vaste regels voor. Toch wordt vrij veel een vaste procedure doorlopen. Eerst raadpleegt de initiatiefhebbende partij de fractievoorzitters van alle andere partijen, die in de gemeenteraad zullen komen. Dan volgt een eerste, vooral oriënterende bijeenkomst om tot de eerste contouren van een nieuwe B&W-college te komen.

Opvallend: Die bijeenkomsten zijn is een aantal gemeenten openbaar. In Purmerend wordt het zelfs via de lokale omroep uitgezonden. In Groningen is de bespreking tussen de lijsttrekkers openbaar. Verder maakte een eerste zoektocht duidelijk dat in zeker acht andere gemeenten de besprekingen openbaar zullen zijn. In Papendrecht was het vrijdag al zover en in Brunssum, Heemskerk en Enschede heeft men het vandaag al achter de rug. Maandag 6 maart zullen de openbare besprekingen plaatsvinden in Achtkarspelen, Culemborg, Ede, Hardinxveld-Giessendam, Heemstede, Hoorn, Mensterwolde en Woerden.

Zo gaat het niet overal. In Oosterhout kiest de informateur voor individuele gesprekken met de andere lijsttrekkers en denkt daar 14 maart mee klaar te zijn. In Roosendaal heeft men een externe informateur aangetrokken, die eerst twee dagen met alle partijen in de nieuwe raad gaat praten.
Jammer, maar het lijkt er dus wel op dat in vrij veel gemeenten de eerste coalitiebesprekingen openbaar zullen zijn. De aanwezige burgers hebben geen invloed op de coalitievorming, maar kunnen wel getuige zijn van de eerste schermutselingen en er misschien al uit opmaken welke kant het opgaat.
Om een compleet beeld te krijgen, zou het leuk zijn als je in de reacties meldt hoe het in jouw gemeente gaat.

Het zou trouwens een waanzinnig idee zijn om ook de coalitiebesprekingen na de verkiezingen op 9 juni openbaar te maken. Volledig en integraal uit te zenden op televisie. Loopt er iemand uit het gesprek weg om even met de achterban te bellen, of gaan ze een rondje buiten wandelen: camera mee. Er is maar één manier om de schijn van achterkamertjespolitiek op te heffen en dat is de volledige openbaarheid.

En om de onderhandelaars een steuntje in de rug te bieden, zou de kiezer op het stembiljet ook de coalitie van zijn voorkeur moeten kunnen aangeven. Het vraagt wat aanpassingen van de Kieswet, maar het biedt wel de kans dat de kiezer meer duidelijkheid geeft dan alleen een rood gekleurd vakje en vervolgens maar moet afwachten wat voor duidelijkheid dat de kiezer oplevert.

Het voorkomt misschien ook excessen als In Almere plaatsvinden. De winnaar en dus initiatiefnemer voor de coalitievorming, de PVV, wil eerst excuses van Leefbaar Almere. Die partij had zich, geheel conform de hedendaagse opvattingen betreffende de vrijheid van meningsuiting, Kritisch uitgelaten over de PVV. Nu eist de PVV excuses. Komen die er niet dan zal de PVV Leefbaar Almere niet toelaten tot welk gesprek dan ook.
Een houding die de PVV zich niet kan permitteren, mochten ze na de verkiezingen van 9 juni in aanmerking komen voor coalitieonderhandelingen.

Maar goed, roept u maar: moeten coalitiebesprekingen overal altijd openbaar zijn?