Verplichte keuzes zouden kosteloos moeten zijn, schreef ik in 2008 al. Het duurt lang voor zo’n margeblogje als dit, serieus wordt genomen, maar vandaag is het dan zo ver. De verplichte identiteitskaart moet gratis worden verstrekt. Op grond van die uitspraak van de Hoge Raad zijn de identiteitskaarten met onmiddellijke ingang gratis.
In 2004 maakte een inwoner van de gemeente Leudal bezwaar tegen de kosten voor een rijbewijs en een identiteitskaart. Het bezwaar werd afgewezen. De burger ging in beroep bij de rechter. De rechtbank in Roermond stelde dat de aanvraag voor een rijbewijs en een identiteitskaart een individueel belang diende en verklaarde het bezwaar van de burger ongegrond.
Daar liet de burger het niet bij zitten en ging in hoger beroep. Het gerechtshof in Den Bosch gaf de man gelijk, wat de identiteitskaart betreft. Omdat in 2004 de identificatieplicht is ingesteld, is het publieke belang zwaarder gaan wegen en zou de gemeente de kaart kosteloos moeten verstrekken.
Dat liet de overheid natuurlijk niet op zich zitten en ging in beroep bij de Hoge Raad. Ook deze oordeelde dat, op grond van de identificatieplicht, bij de identiteitskaart het overheidsbelang groter is dan het privébelang en er daarom geen kosten voor mogen worden gerekend.
Voor een rijbewijs en een paspoort ligt dat anders, vindt de Hoge Raad en stelt: “Een rijbewijs is vereist om een motorrijtuig te mogen besturen; en een paspoort is een mondiaal erkend reisdocument. Voor deze beide identificatiebewijzen geldt daarom dat zij vooral ook een individualiseerbaar belang dienen. Aanvragers kiezer er zelf voor om een motorrijtuig te besturen of te reizen. Daarvoor mag een gemeente dus leges heffen”.
Ten aanzien van het rijbewijs heb ik toch wat twijfels, zoals ik in 2010 schreef. Het klopt dat autorijden niet verplicht is. Maar het mag alleen met een rijbewijs. Het briefje waarop het CBR verklaart dat je je rijexamen hebt gehaald, zou dan genoeg moeten zijn. Dat is niet zo, want met dat briefje moet je nog je rijbewijs aanvragen. Dat alleen al zorgt voor extra kosten die de burger moet maken om boetes te voorkomen. En omdat de overheid dat document ook tot identiteitsbewijs heeft verheven, zou het naar mijn idee ook gratis moeten zijn.
Eigenlijk zouden alle zaken waar sprake is van een gedwongen keuze, gratis moeten zijn of niet tot hogere kosten voor de afnemer moeten leiden. Wie met het openbaar vervoer wil, verplicht zich een OV-chipkaart aan te schaffen. Een product waarvan de veiligheid niet is gegarandeerd en de Zuid-Hollandse consumenten 2,4 miljoen euro meer gaat kosten. Er was beloofd dat deze verandering kostenneutraal zou zijn. De enige keuze die de consument heeft, is niet van het openbaar vervoer gebruik te maken, was mijn stelling eerder dit jaar.
Zo kan ook de vraag gesteld worden of de zorgverzekering wel zo duur moet zijn, sinds deze verplicht is gesteld. Iemand die zorg nodig heeft en zich niet heeft verzekerd, kan toch de volle mep betalen?
De uitspraak van de Hoge Raad is een stap voorwaarts. Minister Donner gaat nu met de gemeenten overleggen wat de financiële gevolgen zijn. Er valt immers een bron van inkomsten weg. Wie weet heeft de uitspraak van de Hoge Raad een neveneffect: iets minder verplichte bezuinigingen voor de gemeenten. Dan wordt het een dubbel mooie uitspraak. Gaat hier een precedentwerking van uit zijn straks alle verplichte keuzes gratis?
Waarom maakt elke verplichte verandering het leven duurder? Een raar verschijnsel in een economie, die een vrije markt heet te zijn, waar de consument door een grote keuzevrijheid de beste waren voor de beste prijzen zou kunnen krijgen.
Gewoon jezelf zijn, joh. Ja, maar weet je wel hoeveel dat kost?
Iedereen weet dat er aan “gratis” het luchtje van geld hangt. Niets voor niks. Zelfs aan gebakken lucht hangt een prijskaartje. Toch zal er steeds meer gratis worden aangeboden. Het NRC interviewde