Pictogrammen zijn simpele codes die een bepaalde boodschap uitbeelden. Wat betekent dit pictogram van de Kijkwijzer? Je gaat een tv-programma zien dat tot kotsen aan toe zo slecht is? Betekent het dat mannen net zo veel kletsen als vrouwen? Of wordt je gewaarschuwd dat de volgende film nauwelijks te volgen is omdat veelvuldig het vreselijke woord “spaghetti” door irritante biepjes is vervangen?
De fractievoorzitter van de SGP, de partij waar tot voor kort de goddelijke voorzienigheid had bepaald dat alleen mannen veel moeten kletsten en vrouwen er het zwijgen toe dienen te doen, had minister Plasterk gevraagd of hij nog wat gaat ondernemen tegen grof taalgebruik op televisie. Dat neemt enorm toe, tot wel 112 duizend onbetamelijke woorden vorig jaar.
Plasterk gaf te kennen dat hij ook niet vrolijk werd van krachtige bewoordingen. De in het regeerakkoord aangekondigde gedragscode voor maatschappelijk verantwoorde televisie zou volgens de SGP-voorman een mooi instrument zijn om ook het gevloek, getier en schuttingtaal uit te bannen. Plasterk moet daar nog even over nadenken.
Volgt de SGP-voorzitter de internationale ontwikkelingen niet? In Amerika mag sinds kort weer gevloekt worden op de beeldbuis. Ook daar werden al te krasse krachttermen geteld, die vervolgens boetes konden opleveren tot 240.000 euro. Dat zat de televisiezenders niet lekker en grepen hun kans de maatregel ongedaan te maken toen ook president Bush en zijn rechterhand Cheney zich sterke woorden lieten ontvallen. Het hof van beroep stelde dat het gebruik van groffe woorden zo gebruikelijk was geworden dat het niet te doen is zulk taalgebruik van de televisie te weren.
Nou valt er, in alle toonaarden, veel te zeggen over de voorbeeldfunctie die televisie kan hebben. Ik ben dan ook zeer benieuwd wat dit kabinet onder maastchappelijk verantwoorde televisie zal verstaan. Maar een gedragscode kan nog zo gro zijn, de taal leer je op de eerste plaats thuis en op straat. Nu moeten de omroepen zich niet verschuilen achter het kul-argument dat men slechts een weergave van de alledaagse werkelijkheid presenteert. Er zijn programmmakers die het niet zullen laten die werkelijkheid uit te vergroten of met hun eigen fantasie daar het nodige aan toe te voegen. Ranzige programma's, met bijbehorend taalgebruik, genoeg. Maar is het werkelijk zo dat als er op de tv 112.000 onwelvoeglijke woorden passeren, de tv-kijker die onthoudt en opneemt in zijn/haar dagelijkse communiciatie?
Mij is dat nooit gelukt, hoewel ik in mijn jeugd altijd klaar stond met pen en blocnote als vader ging klussen in huis, om de nieuwe woorden te leren die er uit zijn mond rolden als er wat mis ging, zoals in dit fraaie lied uit de cabaretshow Interieur (Neerlands Hoop, 1977).