Tag archieven: wetgeving

Dwang is goed voor de samenleving

InrichtingGoed voor de samenleving, goed voor de patiënt en goed voor de GGZ. Zo motiveert de directeur van GGZ Rivierduinen het idee meer mogelijkheden te krijgen om zwaar schizofrene zorgmijders gedwongen te behandelen. Een schot voor de boeg?
Volgende week wordt het inspectierapport verwacht, waaruit moet blijken of Rivierduinen iets te verwijten valt bij de behandeling van de Alphenaar, die in april een bloedbad aanrichtte in een winkelcentrum. Misschien zal uit het rapport blijken dat er wel signalen waren, maar dat de behandelaars beperkt waren in hun wettelijke middelen om de jongen op te sluiten.

Zwaar gek zijn is geen aanleiding iemand gedwongen op te sluiten of gedwongen te behandelen. Wie de informatie op de voorlichtingssite “Dwang in de zorg” eens goed doorneemt,  zou tot de conclusie kunnen komen dat er genoeg regelgeving is mensen aan te pakken die door het lint gaan. De leidraad is immers dat iemand een gevaar voor zichzelf of zijn omgeving moet zijn. Als iemand op straat staat te schreeuwen en met vuilnisbakken loopt te gooien, lijkt dat het geval.

In de praktijk hoeft dat niet tot een gedwongen opname te leiden. Eerst moet worden vastgesteld wat er precies aan de hand is. Het kan even goed om een gefrustreerde dronkaard gaan, die na een goed gesprek op het politiebureau tot inkeer komt en verder thuis de boete of de rechtszitting af kan wachten.
Gaat het wel om iemand die, bijvoorbeeld, in zijn psychose de marsmannetjes van zich af wil houden door met straatmeubilair te smijten, ligt een gedwongen opname meer voor de hand. Maar eenmaal opgenomen, hoeft het niet tot een behandeling te komen.

Regelmatig ervaren burgers en hulpverleners de huidige wetgeving als te beperkt. Ze zien rampspoed aankomen, maar moeten vaak wachten tot het zover is. Als je een ‘verwarde man’ eerder bij zijn kladden kan grijpen, kan dat dus goed zijn voor de samenleving, goed voor de patiënt en goed voor de GGZ.
Goed voor de samenleving? Zeker. Het is geen prettig gezicht als iemand door het lint gaat. Dat nodigt niet uit voor een praatje, laat staan een knuffel.  Dat is al zo bij iemand die zijn eigen huisraad molesteert, dat is helemaal zo bij iemand die in het rond gaat schieten. Een idioot wordt nog getolereerd als hij het verkeer gaat regelen, maar het houdt op als hij met de auto’s gaat lopen gooien.

Goed voor de patiënt? Daar verschillen de meningen over. De patiënten zelf zien meestal niks in dwang, maar als het aan sommige mensen ligt, hebben die patiënten daar niets over te zeggen. Toch zijn er, op grond van voortschrijdend inzicht, ideeën dat het beter is dwang zoveel mogelijk uit te sluiten. Het vergroot de kans op betere behandeling.
In februari hebben GGZ-organisaties en het ministerie van Volksgezondheid daarom een intentieverklaring ondertekend om “effectieve alternatieven aan de patiënt aan te bieden”. Men wil het aantal dwangmaatregelen tijdens opnames beperken, omdat er ook betere methoden zijn dan isoleercellen en Zweedse banden.

Ook voor gedwongen opnames zijn er misschien andere wegen. De “acceptatie voor dwang” wordt misschien groter als de patiënt zelf het belang ervan inziet. In 2008 werd de wet BOPZ (bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen) verruimd met de zogenaamde zelfbindingsmachtiging. Een machtiging waarmee de patiënt zelf aangeeft gedwongen te willen worden opgenomen wanneer de situatie verslechtert. Sindsdien hebben maar weinig patiënten hiervan gebruik gemaakt. Misschien valt het ze makkelijker als de behandeling thuis of poliklinisch ondergaan kan worden. De overheid heeft hiertoe een wetswijziging in voorbereiding.

Goed voor de GGZ? Wat bedoelt de directeur van GGZ Rivierduinen daar nou mee? In het licht van het Alphendrama zou bedoeld kunnen worden dat hulpverleners niet moedeloos moeten aanzien dat ze een tikkend tijdbommetje moeten laten lopen. Volgens collega’s van GGZ Bouman in Rotterdam, wordt die situatie alleen maar erger door de bezuinigingen. De organisatie denkt zo’n duizend patiënten de straat op te moeten sturen en dat hun gezondheid achteruit zal gaan.
Ziet GGZ Rivierduinen in verruiming van de criteria voor dwangopnames een manier om toch patiënten binnen te houden of te krijgen? Een kwaadaardige opmerking, ik geef het toe. Maar verruiming van de criteria lijkt mij niet nodig,want van de huidige regelgeving wordt al ruim gebruik gemaakt.

Van 2002 tot 2009 is het aantal dwangopnames met 42 procent toegenomen, meldt het Trimbosinstituut in de GGZ-tabellen (pdf –bldz. 46 en 47). Concreet: ruim 13.112 dwangopnames in 2002 en 18.671 in 2009. Even gek geredeneerd: een toename van 36 naar 51 per dag.
Eén van de oorzaken van die stijging is een eerdere verruiming van de wet BOPZ, namelijk de invoering van de voorwaardelijke machtiging in 2004. Dit houdt in dat de rechter ook kan besluiten dat een patiënt niet wordt opgenomen in een instelling, als hij zich maar houdt aan bepaalde voorwaarden, bijvoorbeeld het innemen van medicijnen. De meest gebruikelijke dwangopnames, op last van de rechter of de burgemeester, zijn echter ook toegenomen.

Als verruiming van de criteria voor dwangopnames goed is voor de samenleving, dan is de samenleving het spoor goed bijster. Het is al eerder gezegd en geschreven: angst leidt tot het accepteren van maatregelen, die incidenten als in Alphen niet zullen voorkomen. Angst kan wel heel goed zijn voor de GGZ, als u begrijpt wat ik bedoel.

Overheid helpt zelfregulering om zeep.

Streppel Het Financieele Dagblad besteedt aandacht aan een opmerkelijke uitspraak van Jos Streppel, de voorzitter van de commissie die de naleving van de code Tabaksblat in de gaten houdt. Een code voor goed gedrag van ondernemingen, die nu zes jaar leidraad is voor braaf ondernemersschap.

Die code, ook wel corporate governance code genoemd, is een van de bekendste voorbeelden van zelfregulering. Een setje afspraken waar een bepaalde sector zich aan dient te houden. Bedoeld om uitwassen te voorkomen. Meer transparantie, geen buitensporig beloningsbeleid, goed bestuur en beleid zijn een paar van de zaken die in de gedragscode zijn geregeld, met de bedoeling dat de bedrijven zich er ook aan houden.

De commissie Streppel doet daar onderzoek naar en rapporteert jaarlijks de bevindingen. Dit jaar blijkt dat het wel aardig gaat met de naleving van het super-heren-akkoord, maar kapitaalkrachtig Nederland is er nog lang niet.
Er zijn er nog teveel bedrijven die hun beloningsbeleid niet op orde hebben. Waardoor het ook nog steeds mogelijk is, dat er te hoge beloningen en bonussen worden afgesproken. De raden voor commissarissen kunnen hun evaluaties een stuk duidelijker maken en de hoeveelheid vrouwen in de top laat nog te wensen over. Een paar van die bevindingen, die gehuld in lovende woorden in het rapport van 2010 (pdf!) te lezen zijn.

In de inleiding staat de opmerkelijke uitspraak waar het
Financieele Dagblad over schrijft. De gedragscode is een mooi zelfregulerend instrument, maar volgens Jos Streppel zit de overheid de zelfregulering in de weg.
Pardon? We zitten toch al jaren met een overheid, die sterk voorstander is van zelfregulering? Onder Balkenende was zelfregulering toch de oplossing als er ergens in de samenleving weer eens iets fout ging? En het huidige kabinet is er ook niet vies van. Hoe kan zo’n overheid dan die zelfregulering in de weg zitten?

De overheid, zegt Jos Streppel, moet eens ophouden punten uit de gedragscode over te nemen en tot wetten te verheffen. Of volgens de quote in het Financieele Dagblad: “Bedrijven willen niet het hout aanleveren voor hun eigen brandstapel, zeker niet als de overheid selectief winkelt in de code”.
Minister Jan Kees de Jager, die het rapport in ontvangst mocht nemen, reageerde met “heel soms de ruimte moet worden ingeperkt omwille van de duidelijkheid. Zelfregulering waar het kan. Wetgeving als het moet”.

Nou moet er natuurlijk niks. Moeten is dwang, huilen is kindergezang, luidt een oude zegswijze. Maar sinds de invoering van de code Tabaksblat blijkt elk jaarrapport van de toezichthoudende commissie nog volop tekortkomingen constateert op de naleving ervan. Wat moet je dan als overheid, die toch ook te maken heeft met burgers die buitensporige beloningen wel zat zijn? Wachten tot de heren eindelijk bereid zijn hun eigen afspraken eens na te komen?
Nee, dan is een wetje om onrechtvaardige bonussen terug te vorderen (claw back) wel een passend antwoord op zulke laksheid. Een wetsvoorstel daartoe is in september naar de Tweede Kamer gestuurd. Zou het wetsvoorstel nooit zijn gemaakt als men van begin af de zelfregulering serieus had genomen?

Nu stelt Jos Streppel dus dat het bedrijfsleven nog minder vaart gaat maken met de naleving, omdat het gebrek daaraan alleen maar tot vervelende wetten leidt. Nog meer nalatigheid dus. Als de overheid daar even krachtig op reageert als op zich misdragende burgers, dan kan het bedrijfsleven nog heel wat worgwetten tegemoet zien.
Is de commissie Streppel nou een adequate toezichthouder of de advocaat van de duivel?

Vrijwilligers, verenigt u!

Vrijwilligers verenigt u! Quote van de toekomst:
Het wordt steeds belangrijker dat zorgorganisaties rekening houden met de wensen en competenties van hun vrijwilligers“.
(Staatssecretaris
Bussemaker van VWS, op Make A Difference Day, vrijdag 20 maart 2009)

Terwijl 50.000 vrijwilligers allerlei klusjes deden voor goede doelen, wees Jet Bussemaker op het belang van zorg voor vrijwilligers. Als zorginstellingen daar wat moeite mee hebben, kunnen ze een beroep doen op Zorg Beter met Vrijwilligers. Hoe maak je het werk aantrekkelijk, hoe zorg je voor een goede samenwerking tussen de beroepskrachten en familie? Dat soort vragen.

Een nieuwe website, waar je een test kan doen om te kijken voor welke vrijwilligheden je geschikt bent en waar organisaties vijf verbeterthema's en een databank met inspirerende voorbeelden kunnen vinden.
Dus wie vrijwilliger in de zorg wil worden, kan rekenen op een geweldige ervaring. Dat zal ook wel nodig zijn, want als jij nu nog niet als vrijwilliger in de zorg werkt, dan kom je vanzelf wel aan de beurt als de zorg echt veel te duur is geworden en de kredietcrisis ook jou heeft bereikt.
Een belachelijke voorspelling? Laten we eens wat zaken op een rij zetten en geef dan eens antwoord op die vraag.

1. Al jaren wordt er gehamerd op een duurder wordende zorg. Met de vergrijzing in aantocht wordt het niet alleen erg kostbaar, het zal ook meer moeite kosten genoeg personeel te hebben.

2. Eveneens wordt er al jaren gehamerd op normen en waarden, waaronder de eigen verantwoordelijkheid van de burger, ook voor de zorg. Dat werkt, want inmiddels is mantelzorg sterk gegroeid en maakt de Make A Difference Day duidelijk dat 50.000 mensen het voorbeeld van Hare Majesteit volgen en kopjes thee schenken in bejaardentehuizen, tuinen aanharken bij verpleegtehuizen, een praatje maken in ziekenhuizen en boodschappen doen als thuiszorgservice.

3. Vorig jaar diende SGP-kamerlid Van der Vlies een motie in, waarin hij het kabinet verzocht eens uit te zoeken of het niet aardig is, bij het toepassen van werktijdverkortingen, werknemers tijdelijk in te zetten als vrijwilliger in publieke sectoren, zoals de zorg en het onderwijs.
Hij heeft de motie vrijwillig ingetrokken, zodat die nooit in stemming is gebracht.

4. Nu de crisis voortdendert ziet de NOV (Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk) een mooie kans. Marius Ernsting, voorzitter NOV had berekend dat er 1,1 miljoen uren vrij komen door werktijdverkorting. Het lijkt hem een prima idee die uren aan vrijwilligerswerk te besteden. En om bedrijven daar warm voor te krijgen zouden de vrijwillige uren in mindering gebracht kunnen worden op de WW-premie. Een brief hierover is naar het kabinet gestuurd.

5. Het Nederlands Dagblad liet Movisie een onderzoek doen, waaruit bleek dat de vraag van burgers naar vrijwilligerswerk behoorlijk is gestegen sinds de kredietcrisis. Met name de sectoren zorg, welzijn en cultuur zijn populair. Ook het aanbod van vrijwilligerswerk is gestegen.

6. Vrijwilligersprofessor Lucas Meijs denkt dat de crisis wel meer vrijwilligers zal opleveren.
Hij corrigeert de misvatting dat alleen zielige werklozen vrijwilligerswerk doen. Nee, het zijn juist veel mensen met drukke banen en die volop in het leven staan, zegt hij in het Nederlands Dagblad. “Dit is een unieke situatie“, zegt Lucas Meijs, “we hebben te maken met mensen uit drukke banen die opeens meer tijd krijgen doordat ze boventallig raken of worden ontslagen. Die mensen willen niet thuis zitten, maar hun vaardigheden onderhouden en in een netwerk actief blijven“.
Hij waarschuwt wel dat als de crisis weer voorbij is, we al die vrijwilligers ook weer kwijt raken.

Terug naar de voorspelling. Zal in de toekomst iedereen aan het vrijwilligerswerk moeten?
Ik voorspel van wel. Nu is de makke van vrijwilligerswerk dat het vrijwillig wordt aangegaan. Heb je bij een “echte” baan een onkostenvergoeding die ze salaris noemen en ben je beschermd door de arbeidswetgeving, bij vrijwilligerswerk ligt dat heel anders.

Terwijl onze zuiderburen al jaren een heuse wet betreffende de rechten van vrijwilligers hebben, waarvan een gemoderniseerde versie per 2007 van kracht werd, hebben wij alleen een onsamenhangend scala aan wetten en moeten het verder doen met tips & trics die door de vakbond of vrijwilligersorganisaties worden aangeboden.

Hoe maak je het werk aantrekkelijk, hoe zorg je voor een goede samenwerking tussen de beroepskrachten en familie? Met dat soort vragen begon dit artikel. Maar als de kans groot is dat iedereen vrijwilligerswerk zal moeten doen, dan is de vraag naar een eenduidige wetgeving en een veel betere rechtspositie voor de vrijwilliger minstens even belangrijk.

Kan het kabinet in alle recessen (= vrije tijd, goed in te vullen met vrijwilligerswerk) daar niet eens werk van maken? Zo niet, dan blijft het kabinet misschien wat arbeidsonrust bespaard, maar moet het rekening houden met behoorlijk wat vrijwillige onrust.