Niet de beulen maar de juridische architecten worden misschien vervolgd voor het martelen van terrorisme-verdachten. President Obama zoekt kennelijk een uitweg om de martelpraktijken in de Irak-oorlog niet ongestraft te laten. Eerder liet hij weten de uitvoerders van al te wrede verhoortechnieken niet te vervolgen, omdat zij slechts in opdracht hebben gehandeld.
Nu denkt hij erover stappen te ondernemen tegen de juristen onder de Bush-regering. Het kan natuurlijk zijn dat zij een positief advies hebben gegeven over de praktijken die eigenlijk tegen nationale en internationale wetten indruisen.
Maar die juristen hebben toch ook in opdracht gehandeld? Stel dat ze de opdracht kregen uit te zoeken welke verhoormethoden juridisch aanvaardbaar zijn en welke niet. Stel dat ze dan gezegd zouden hebben: tja, waterboarding mag eigenlijk niet, maar oorlogssituaties maken de wet is rekkelijk. Dan is dat niet goed te praten. Ze hebben de opdracht te ruim door de bocht genomen.
Maar om dan de uitvoerders van de martelingen niet te straffen en de juristen wel, is erg kort door de bocht. Die juristen waren niet de enige architecten van de oorlog en bovendien niet de gezaghebbende beslissers. Waarmee een schimmig steekspelletje kan ontstaan over de vraag wanneer iemand nu daadwerkelijk schuldig is aan oorlogsmisdrijven.
De juristen kunnen naar hun baas wijzen, hun baas weer naar de minister, de minister naar de president. Die kan op zijn beurt weer zeggen dat hij verkeerd is geïnformeerd en geadviseerd. De opdrachtgever, de architecten en de uitvoerders hebben elk hun specialiteiten. Zo kun je verantwoordelijkheden mooi opsplitsen.
Een uitvoerder kan zich verschuilen achter het ontbreken van juridische kennis betreffende zijn handelen. De jurist verschuilt zich achter wettelijk jargon en de opdrachtgever zegt natuurlijk dat juristen en uitvoerders hun eigen verantwoordelijkheden hebben verwaarloosd. De opdrachtgever, die wel zijn goedkeuring heeft gegeven, heeft zelf de wet er niet op na geslagen, noch zelf actief aan enige marteling toegepast.
Er zijn zoveel mensen betrokken bij het besluit ten strijde te trekken en de details daarvoor uit te werken, dat de vraag rijst: is iedereen schuldig of is dat complexe proces de dader?
Verklaar je iedereen schuldig dan stort het Amerikaanse defensie- en regeringsapparaat in elkaar. Obama heeft de beulen al vrijgesproken. Zou hij de opdrachtgever veroordelen, dan wordt Bush alsnog als oorlogsmisdadiger weggezet. Het laatste restje geloof in de rechtmatigheid van de oorlog in Irak zou wegvallen en Amerika heeft er weer een oorlogstrauma bij.
Kiest Obama er echter voor dan maar niemand te veroordelen, dan verliest hij zijn geloofwaardigheid als rechtschapen man. Ook niet best voor de Amerikaanse democratie. Dus zoekt hij het nu in een laag tussen opdrachtgever en uitvoerder: de architecten.
Is dat de juiste weg? Vel uw oordeel in onderstaande poll.
Gaat het Irak-onderzoek er komen of niet? Die vraag rumoert weer wat nadrukkelijker door de media na de openbaring van een opvallend documentje door het NRC. 
Gisteren, 12 oktober, was de afsluiting van een memorabele week. Een week waarin heel wat boompjes werden opgezet. Slechte timing, want dat moet je natuurlijk niet in de 