De Britse regering loopt de kans alsnog miljoenen aan schadevergoeding te moeten betalen aan zo'n duizend ex-militairen, die in de 50'er jaren mee moesten doen aan atoomproeven. Aanvankelijk verklaarde de Britse regering dat eventuele claims niet gehonoreerd zullen worden wegens verjaring. De veteranen zijn veel te laat met hun verzoeken. Ook zou verband tussen die atoomtesten en ziektes na zo'n lange tijd nauwelijks bewijsbaar zijn (lees meer op BBC-News).
Het Britse Hooggerechtshof heeft dat nu rechtgezet. Blijkbaar erkent de rechter de argumenten die de advocaat van de veteranen in januari tijdens een hoorzitting heeft ingebracht. De voortschrijdende wetenschap maakt het nu mogelijk beter te bewijzen dat er een verband is tussen de destijds opgelopen nucleaire straling en ziektes als kanker, vruchtbaarheidsproblemen en huidziektes.
Groot-Brittannië loopt trouwens ook achter ten opzichte van landen die ook met deze kwestie te maken hebben. De VS kent al langer een wet die compensatie mogelijk maakt voor nucleaire veteranen en in Frankrijk wordt zo'n wet waarschijnlijk later dit jaar aangenomen.
Er is tijdens de Koude Oorlog op tamelijk amateuristische wijze omgesprongen met de inzet van soldaten bij atoomproeven. Zonder enige adequate bescherming moesten duizenden militairen kijken naar ontploffende atoombommen. Neerdalend stof werd met een borstel van de uniformen geveegd. Bloedtesten wezen weliswaar op verhoogde radioactiviteit, maar omdat de militairen niet onmiddellijk op grote schaal ernstige kwaaltjes kregen, meende men dat het allemaal wel meeviel.
Een woordvoerder van de Britse regering verklaart nu dat bij het beoordelen van schadeclaims, gekeken zal worden of de het Britse ministerie van Defensie wel verantwoordelijk kan worden gehouden. Als dat bewezen kan worden, is men bereid compensatie te betalen. Kan het ministerie van Defensie stellen dat men destijds te weinig kennis had en dus niet verantwoordelijk kan worden gehouden?
Zo gaat dat tegenwoordig in strafzaken niet meer. Dankzij DNA-technieken kunnen bepaalde zaken heropend worden, omdat er sprake is van nieuwe bewijs. Iets dergelijks lijkt me nu ook het geval bij de Britse atoomveteranen. Dat wordt dus betalen.
Er ontstaat dan wel een dilemma voor de overheid. In hoeverre staat de overheid proeven toe met technieken waarvan nog onvoldoende duidelijk is of er schadelijke gevolgen voor de gezondheid uit voort kunnen vloeien? Stel dat over 50 jaar blijkt dat proeven met gentechnologie om voedselgewassen te verbeteren, vervelende ziektes hebben veroorzaakt bij de honderden werknemers die er aan hebben meegewerkt? Als die hun claims indienen zou een regering dus in dezelfde situatie terecht kunnen komen, als nu de Britse regering. Net in tijden van economische crisis, zou ook nog eens miljoenen aan compensatie betaald moeten worden? Kan een overheid zich indekken tegen zulke toekomstige tegenvallers?
Men zo kunnen wachten met verdere proefnemingen tot de wetenschap meer weet over mogelijke risico's. Dat zou de voortgang van onderzoek naar oplossingen voor het voedselvraagstuk alleen maar belemmeren.
De overheid zou zich ook kunnen verzekeren tegen deze risico's, maar dat maakt rijk's uitgaven alleen maar duurder. Ook zou men nu wetten kunnen maken waarin verjaringstermijnen toekomstige claims uitsluiten of het gebruik van proefkonijnen, ook al zijn dat soldaten, veel beter wordt geregeld dan 50 jaar gelden het geval was.
Misschien kan de overheid toekomstige betalingsproblemen voorkomen door nu betere keuzes te maken. Huidige problemen op gebied van voedsel, energie en conflicten zijn ook op te lossen door een andere verdeling van middelen en macht. Een overheid moet zich niet verschuilen achter wetenschappers die elkaar in de haren vliegen met uiteenlopende cijfers en theorieën.
Wijzelf trouwens ook niet. Kiezen we voor doorgroeien van bevolking en consumptiegemak, dan zullen we de risico's ook moeten accepteren.
