Onderzoekers willen niet alleen weten hoe wij keuzes maken, maar ook hoe die keuzes te beïnvloeden zijn. Willen we echte keuzevrijheid dan zou dat soort onderzoek eens verboden moeten worden. Maar goed, een beetje vrijheidslievend mens kiest niet voor verboden. Wie echter meent dat hij of zij keuzes kan maken zonder enige beïnvloeding, zou eens een kijkje moeten nemen in de keuken van Wageningse onderzoekers, die momenteel eetgedrag en sturing daarvan onder de loep nemen.
Ze onderzoeken in een wetenschappelijk verantwoord restaurant waarom mensen voor bepaald voedsel kiezen. Ze hopen dan kennis te verzamelen om eetgedrag te beïnvloeden, zodat iedereen gezond gaat eten. De restaurantbezoekers worden niet alleen gefilmd en ondervraagd, ze worden ook onderworpen aan allerlei testjes. In Wageningen wil men weten wat mensen doen en niet wat ze zeggen. Waarom nemen mensen die zeggen gezond eten te willen toch een vette hap? Waarom kiezen mensen die zeggen wel te weten dat vet eten ongezond is, toch voor junkfood?
Het blijkt dat meningen en keuzes tot stand komen door factoren waar de “kiezer” zelf weinig invloed op heeft. Andere onderzoeken hebben dat ook al aangetoond en het is eigenlijk een open deur. Wil je iets kopen dan wordt je keuze zeker door je beschikbare budget bepaald. Verder hebben de inrichting van winkels, het gedrag van de verkopers en natuurlijk reclame aardig wat invloed op je.
In het Wageningse retaurant gaat men experimenteren met de inrichting en gaat onderzoeken hoe de kleur van het licht, de aankleding van het restaurant en de geuren die er hangen van invloed zijn. Dat zijn al heel subtiele factoren die we in onze bewuste keuzes amper meenemen.
Boven het restaurant heeft men een aantal eetlabaratoria ingericht. Geen invloeden van licht of aankleding. Steriele ruimtes waar je bijvoorbeeld buisjes in mond en neus gedouwd krijgt om smaak-en reukzin te prikkelen. Daar is al gebleken dat je magere melk misschien vies mag vinden, maar dat die mening vernandert als je de geur van room erbij ruikt.

Waarom hechten we toch zo aan vrije keuzes als dat alleen maar tot ernstig ongemak leidt? Het Wageningse voorbeeld is exemplarisch voor de ingewikkelde spagaat die keuzevrijheid heet. Er zal en moet gezond gegeten worden. Dat vindt de overheid, want anders blijven we met hoge gezondheidskosten kampen. Dat vindt de individuele burger ook. Die ligt niet graag in het ziekenhuis. Maar we hebben er ooit voor gekozen dat vrijheid betekent dat je in de supermarkt zelf mag kiezen tussen een pak magere of volle melk. Zodra er een verbod komt op het aanbieden van volle melk zijn de democratische rapen gaar.
En dus gaan we trucjes uithalen om gezondere keuzes af te dwingen. De supermarkt mag kiezen of men in het vak waar de magere melk staat een geurverspreider hangt zodat we volle room ruiken. We zullen magere melk niet meer vies vinden, want als je thuis het pak opentrekt, scheurt er ook een stripje open waaruit de geur van room komt.
Zo gaan we met keuzes om: we willen de vrijheid behouden om ons continu keuzes door de strot geduwd te krijgen.