Er is geen rook zonder vuur. Een gezegde dat in Moerdijk aan diepgang heeft gewonnen. Vanaf dat de rookpluimen het zwerk kleurden, werden er al meteen vermoedens geuit dat het hier om meer dan een simpel bedrijfsongeval ging. Dat blijkt nu meer dan waar. Zowel voor de oorzaak en de aanpak, als voor de gevolgen.

De directe oorzaak is nog niet bekend, maar laat het een simpel ongelukje zijn. Er worden nu wel oorzaken bekend, die duidelijk maken waarom een simpel ongelukje zo’n groot gevolg had. Chemie-Pack heeft stelselmatig lak aan veiligheidsvoorschriften. De controlerende instanties hadden even stelselmatig lak aan het opleggen van afdoende sancties. Het verantwoordelijke politieke bestuur vergat net zo hardnekkig op te reden. Wat bezielde de betrokken partijen voor een laat-maar-waaien strategie te kiezen?

Dan kan er wat misgaan. Hoe pak je dat dan aan? De brand bij Chemie-Pack is door de brandweer bestreden met de zogenaamde buitenaanval. Beter bekend als gecontroleerd uit laten branden. Dat is een trendy techniek geworden bij de brandweer. Niet omdat brandweerlieden dat zelf zo graag willen, maar omdat het een opgelegde beleidsmatige keuze is. Op de eerste plaats voor de veiligheid van de brandweerlieden zelf. Een brandend pand of gebied ingaan, mag alleen nog als er mensenlevens gered moeten worden. En zelfs stellen de protocollen de veiligheid van de reddingswerkers als prioriteit nummer één.

Daar is niets mis mee. Maar er wordt ook vaker gekozen voor de methode van de buitenaanval, omdat het goedkoper is. De brandweer richt zich meer op het beveiligen van de omgeving en de eigenaar van een brandend perceel mag de asresten bij elkaar vegen. Grote kans dat gecontroleerd uit laten branden de standaard methode gaat worden. Vorig jaar liet de commissie Mans (pdf!) haar licht schijnen over de bestrijding van een (te?) dure brandweer. Een van de aanbevelingen was dat de brandweer andere inzetmethoden ontwikkelt, met als speerpunt het verbeteren van de buitenaanval, met aanpassing van voertuigen. Minder mensen, meer aangepast materiaal. Een financiële keuze.

Chemie-Pack heeft geen eigen bedrijfsbrandweer. Hulp moest dus van buitenaf komen. Dat kost wat tijd en de brand was toen zo groot dat gecontroleerd uit laten branden de enige optie was. Jammer, want dat heeft zo zijn nadelen, zegt hoogleraar crisisbeheersing Helsloot in het NRC. Behalve de voordelen van de methode, is er ook een nadeel. Er kunnen enorme rookpluimen ontstaan met stoffen die in de omgeving terecht komen.

Het lokale bestuur is amper bijgekomen van de crisisbeheersing tijdens de brand of de volgende crisis ontwikkelt zich in sneltreinvaart. Burgers in de wijde omgeving zijn bang voor de gevolgen. De overheid koos ervoor de eerste ongerustheid weg te nemen. Na geruststellende berichten over de mate waarin gif in het milieu terecht zou zijn gekomen, meende de autoriteiten dat het een goed idee was Wikileaks voor te zijn en publiceerde een lijst stoffen, die Chemie-Pack had opgeslagen.

Die lijst maakte de onwetende burgers natuurlijk niet wijzer. Dan maar een vragenlijst publiceren, waarmee burgers eventuele gezondheidsklachten door kunnen geven. De snelheid waarmee de openbaarheid wordt opgezocht en besloten is Chemie-Pack te vervolgen, doen voorlopig niets af aan de ongerustheid onder de bevolking. Angst is een crisis die niet even makkelijk te bestrijden is als het eerste de beste brandje. Maar wees gerust. De verantwoordelijke instanties en overheden kiezen voor de buitenaanval: de paniek gecontroleerd over te laten waaien.