Tag archieven: zelfbestuur

Meedenken over de zure appel

Meedenken In elke gemeente is het nu wel duidelijk dat de inwoners even door de zure appel heen moeten bijten. De boodschap wordt echter op verschillende manieren door de strot gedouwd. In veel gevallen nemen de burgemeesters en wethouder hun ‘moedige’ beslissingen en mag de gemeenteraad er nog even op schieten. De inwoners krijgen te horen dat er een groter beroep op hun inbreng zal worden gedaan. Als de bezuinigingen een feit zijn. Niet tijdens het opstellen van de plannen.

Het is de wettelijke weg naar de bezuinigingen. De gemeentebesturen zijn tenslotte de enig eindverantwoordelijken voor het beleid. De
gemeente Bernisse neemt dus haar eigen verantwoordelijkheid en “wil een groter beroep doen op de inwoners om hun directe leefomgeving aantrekkelijk te houden en te maken en zich daarnaast ook in te zetten voor het behoud van collectieve openbare voorzieningen”. De inwoners moeten voortaan hun eigen straatje schoonvegen?

Toch zijn er gemeenten waar de inwoners nog mogen meedenken over de zure appel, voordat de plannen hun definitieve beslag krijgen. Meestal via het gebruikelijke spreekrecht tijdens gemeenteraadsvergaderingen. Soms op speciale bijeenkomsten, zoals de ‘politieke markten’, die de gemeente Apeldoorn organiseert. Die gemeente biedt ook nog een
digitaal discussieforum, waar inwoners hun meningen over de gemeentelijke kerntaken kunnen ventileren.

Apeldoorn luistert dus nog wel naar de inwoners. Ook Brummen volgt een
soortelijke werkwijze. Daar is al een live-forum gehouden en wie alsnog meningen en ideeën wil leveren, kan tot 4 november naar de gemeentelijke griffier mailen. Zullen de meningen ook terug te vinden zijn in de uiteindelijke plannen?
De gemeente Eindhoven lijkt een stapje verder te gaan. Op een speciale website worden de inwoners naar hun ideetjes gevraagd en de wethouder van financiën, Staf Depla, belooft alle bruikbare ideeën mee te nemen in de voorstellen naar de raad.

De Eindhovenaren zijn er serieus mee aan de slag,
meldt de gemeente. “Gemiddeld blijven mensen 5 ½ minuut op de website. Dat is betekent dat een groot deel van de bezoekers daadwerkelijk geïnteresseerd is in de ideeën en zelf heeft meegedaan in de discussie”.
En er worden al uitstekende ideeën geleverd. Zo zeggen sommige inwoners wel een stukje groen van de gemeente te willen kopen. Dat betekent inkomsten voor de gemeente èn een besparing op de kosten voor het onderhoud.
Iets dergelijks had de gemeente Breda ook al bedacht. Voor zo’n kleine 40 duizend euro kan men sponsor worden van rotondes, parken of pleinen willen adopteren. De gemeente hoopt zo twee miljoen te bezuinigen op het onderhoud van de parken en pleinen.

Kijk, dat zijn nog eens baanbrekende ideeën. De vermarkting van de gemeenten. Burgers en bedrijven kopen gewoon wat gemeentelijk bezit op. Men wordt eigenaar van de eigen woonplaats. Hulde voor de gemeentebesturen van Eindhoven en Breda, die inzien dat die woonplaatsen van de mensen zelf zijn en niet van een college van burgemeester en wethouders.
Ik mag aannemen dat als de inwoners massaal geld bijeen leggen om de hele stad in bezit te krijgen, ze dan ook zelf mogen beslissen of er wordt bezuinigd en waar. Zelfbestuur kun je kopen. Zou de gemeentelijke marktwerking de lokale democratie op zijn kop zetten?

Burgers nemen het roer over

Burgers nemen het roer over Quote van de week: “Als we goed opletten kunnen we zien dat om ons heen de overheid fundamenteel van karakter verandert”.
(Staatssecretaris Bijleveld op het festival ‘In actie met de burgers’).

Symboliek is het kabinet niet vreemd. Waar kun je beter praten over burgerparticipatie dan in Burgers’ Zoo? Ofwel: laat je het aan de burgers over dan wordt het een beestenboel.
Dat is niet de bedoeling. Staatssecretaris Bijleveld complimenteerde gemeenten en burgers met de vorderingen op het gebied van burgerparticipatie. Meedenkende, initiatiefrijke burgers moeten meer ruimte krijgen. Ongeïnteresseerde, luie burgers moeten gestimuleerd worden actief te worden in het lokale beleid.

Wat bedoelt Bijleveld met die fundamentele verandering van de overheid? “De overheid verandert van bestuursmonopolist in dienstverlener, motivator en facilitator” en “een andere trend die hierbij een rol speelt is dat we in het algemeen steeds meer beslissingen overlaten aan degenen die het onderwerp zijn van de beslissing”. De burgers mogen het bedenken en doen. Van burgerparticipatie tot zelfbestuur?

Het lijkt er serieus van te komen. In
haar toespraak tot de festivalgangers herinnerde ze aan het verdrag dat 47 Europese landen vorige maand ondertekenden. Daarin is afgesproken dat “het recht om deel te nemen aan het openbaar bestuur en het recht op informatie van de lokale overheden” een wettelijk voorgeschreven burgerrecht dient te worden.

Aan burgerzelfbestuur zijn we echter nog lang niet toe. Eerst maar eens leren participeren. Zowel de lokale overheden als de burgers moeten nog wat worden opgevoed in burgerparticipatie. Het ministerie van Binnenlandse Zaken gaat samen met de VNG (Vereniging Nederlandse Gemeenten) het programma “In Actie Met Burgers” een sterke impuls geven. Dat gaan “buitengewoon boeiende tijden” worden, beloofde de staatssecretaris.

Tot nu toe is er hier en daar wat geëxperimenteerd (zie de website
Actieprogramma Lokaal Bestuur).
Een van de speerpunten is het burgerinitiatief. Dat staat in een aantal gemeenten in de steigers. Positief is dat de voorwaarden tot het indienen van een burgerinitiatief stukken laagdrempeliger zijn dan bij een landelijk initiatief het geval is. In de gemeente Delft kan zelfs een kind van zes een initiatief bedenken. Indienen van het voorstel dient dan wel door burgers van 12 jaar en ouder ondersteund te worden.
In Zoetermeer kan een initiatiefnemer een website ter beschikking krijgen, waar het plan uitgewerkt en gepresenteerd kan worden. Compleet met discussiepagina.

De ervaringen met het burgerinitiatief vallen echter tegen. De website vermeldt slechts 10 initiatieven in de zes genoemde gemeenten. Van skatevoorzieningen tot de aanpak van een verloederend bedrijfspand. Opvallend is dat kinderen en jongeren wel wat in het burgerinitiatief zien en dat in kleinere gemeenten de burgers enthousiaster bezig zijn dan in de grotere.

Maar goed, alle begin is moeilijk. Misschien denkt de burger wel: moeten wij soms het werk overnemen dat de overheid gaat wegbezuinigen? Het kabinet heeft immers de afslanking van de ambtenarij en de
inkrimping van gemeentelijke besturen op de agenda staan?
Nou, dat is een goede reden alvast maar te wennen aan burgerparticipatie. Iemand moet tenslotte het werk doen. Dan kun je er maar beter ook zelf over beslissen.

Ik denk niet dat de overheid volledig burgerzelfbestuur als het ultieme doel van de burgerparticipatie programma’s ziet. In de huidige experimenten ligt de uiteindelijke beslissingsbevoegdheid bij de gemeenteraad en B&W. Een burgerinitiatief kan dus ook worden afgewezen, zoals in Eibergen gebeurde toen er om een lage snelheidszone werd gevraagd. De skatebaan kwam er wel.

Maar als Bijleveld voortvarend te werk gaat met het Actieprogramma Lokaal bestuur, krijgen de burgers misschien meer de smaak te pakken. Zeker als ook het burgerbudgetrecht wordt uitgebreid. Tot nu toe een recht waar je bij veel gemeenten nog erg goed naar moet zoeken en beperkt is tot meer buurt- of wijkgebonden voorzieningen als speeltuinen of buurthuizen.
Als burgers over veel meer zaken, met voldoende geld op zak, het voor het zeggen krijgen, kan het kabinet het lokaal bestuur wel afslanken tot er alleen burgerzelfbestuur overblijft.

Exit ondernemingsraad

SER

Ruzie in de SER (Sociaal Economische Raad). Na eerdere bonje over het ontslagrecht, liggen werkgevers en werknemers in de sjieke raad nu te rollebollen over de invloed van de werknemers.
De SER moet de regering van advies dienen over een opgepimpte ondernemingsraad. Het gaat al jaren niet zo goed met de OR. Het kost steeds meer moeite werknemers te boeien met dit product van repressieve tolerantie. Want veel meer is het eigenlijk niet en daarmee is meteen verklaard waarom maar weinig werknemers uren avondstudie en oeverloze vergadertijd over hebben voor de hen zo ruimhartig toebedeelde inspraak. Werknemers hebben wel degelijk enig economisch besef en als de inspraak niet rendeert, dan daalt de inzet zo beneden nulpunt.

Een poging van het vorige kabinet de OR nieuw leven in te blazen, strandde op zoveel verzet dat de toen verantwoordelijke minister het ontwerp voor een Wet Medezeggenschap Werknemers (de beoogde opvolger van de Wet op de OndernemingsRaden) snel weer moest intrekken.

De SER is nu aan het stoeien over een ontwerp voor evenwichtig ondernemingsbestuur. Aanstaande vrijdag zou een definitief advies op tafel moeten liggen. Dat wordt wel tijd, want er is veel veranderd. Moesten in duistere tijden directeuren het eens zien te worden met hun ondergeschikten, nu is ook de directie werknemer en maken aandeelhouders en commissarissen de dienst uit. De SER is op zoek naar meer balans tussen de belanghebbenden, maar omdat de SER alle belanghebbenden in hun pluche hebben zitten, komen ze er niet echt uit.

Raar eigenlijk, want nu het politieke tij meezit en zo vreselijk druk wordt gehamerd op ieders eigen verantwoordelijkheid, ook die van jan-met-de-pet, zou je een gloedvol betoog verwachten over herinvoering van de coöperatieve onderneming en arbeiderszelfbestuur. Maar goed, dat zijn historische artefacten, die teveel rieken naar reeds lang uitgestorven begrippen als socialisme en communisme. We gaan natuurlijk geen oude lijken opgraven.

Ik verwacht dat de huidige onenigheid binnen de SER uiteindelijk een nieuw monster van maakbaarheid zal opleveren. De schijn van democratisch bestuur gevat in een gedragscode die de huidige wet moet vervangen. Reken maar dat dan de werknemers over hun toeren van enthousiasme de bestuurskamers in zullen stromen met hun eigen verantwoordelijkheid. Voor het zover is wil ik toch de onbeschaamdheid opbrengen de raad van advies te dienen.

Ga eens een kijkje nemen bij het Braziliaanse bedrijf Semco. In de tachtiger jaren nam Ricardo Semler het bedrijf van zijn vader over en zette het hiërarchische bestuur om in een volledig democratisch model. De aandeelhouder heeft nog slechts één stem in de besluitvorming en de zeggenschap is gelijk verdeeld over alle werknemers.

Naar verwachting zou dat de onderneming te gronde richten, maar dat is er niet van gekomen. In tegendeel zelfs. Door ook flink aandacht te besteden aan het welzijn van de werknemers, de ervaring en inzichten van oudere en ex-werknemers, het herindelen van het bedrijf in kleinere, voor zichzelf verantwoordelijke eenheden, is de inzet van de werknemers zo gegroeid dat ook de omzet steeg.

Het bedrijf is geen oubollige coöperatie geworden, geen stalinistisch fort van arbeiderszelfbestuur, maar is een gemeenschap van gedeelde verantwoordelijkheid, vakkundigheid en ervaring geworden.

Mijn advies aan de SER: doe verder niet moeilijk, neem het ondernemingsplan van Semco over en draag het kabinet op de moed te hebben van dat model de nieuwe wet medezeggenschap werknemers te maken.